Cerkiew parafialna p.w. Przemienienia Pańskiego

Rys historyczny:
Parafia Przemienienia Pańskiego w Jarosławiu powstała w 1717 r., gdy ówczesne bractwa cerkiewne Przemienienia Pańskiego (Spasa) i Objawienia Pańskiego otrzymały zgodę na wybudowanie w Jarosławiu nowej cerkwi parafialnej pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. Prace budowlane trwały stosunkowo długo, a to ze względu na brak odpowiednich funduszy. Dopiero dzięki znacznej sumie pieniędzy podarowanych na ten cel przez burmistrza Jarosławia Eliasza Wapińskiego, udało się zakończyć w 1746 r. Nowa cerkiew została poświęcona przez ówczesnego biskupa przemyskiego Onufrego Szumlańskiego w dniu 17 sierpnia 1747 r. W następnych latach trwały tam jeszcze prace budowlane, m.in. w latach 1749-1751 otynkowano wnętrze cerkwi, w 1753 r. postawiono kopułę, a w 1754 r. ułożono posadzkę. Obok świątyni zbudowano plebanię, budynki gospodarcze oraz murowaną dzwonnicę, na której w 1752 r. znajdowały się cztery dzwony.

W nowej parafialnej cerkwi umieszczona została ikona Matki Boskie, która wcześniej znajdywała się w innej jarosławskiej cerkwi - Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Kult ikony Matki Boskiej w Jarosławiu znany był już pod koniec XVII w. Jak twierdzą historycy sztuki ikonę namalowano prawdopodobnie między latami 1630-1640. Z 1722 r. pochodzi informacja o kulcie tego obrazu z opisem licznych wotów. W XVIII wieku była ona co najmniej dwukrotnie przemalowywana i ozdabiana nowymi, licznymi wotami. Jej kult znacznie wzrósł po przeniesieniu do nowej cerkwi parafialnej, toteż doznane od niej łaski i uzdrowienia zaczęto zapisywać do specjalnej księgi. Pierwszym znanym nam odpustem udzielonym wiernym odwiedzającym ikonę jarosławską jest dekret papieża Klemensa XIII z 22 listopada 1760 r. Kolejne odpusty nadał jarosławskiej świątyni papież Klemens XIV (10 maja 1774 r.) oraz jego następca Pius VI (22 sierpnia 1775 r.). Bardzo ważnym dla parafii jarosławskiej był rok 1779, bowiem dnia 8 marca papież Pius VI udzielił dziesięcioletniego odpustu wszystkim wiernym, którzy „modlili się przed ikoną Przenajświętszej Bogurodzicy, w szczególności za dusze cierpiące w czyśćcu". Dzięki staraniom ks. kanonika Cypriana Chotynieckiego odpust ten wznowił i przedłużył 27 lipca 1911 r. papież Pius X.

22 listopada 1779 r. papież Pius VI wydał bullę, w której Stolica Apostolska uznała ikonę Przenajświętszej Marii Panny za cudowną i udzieliła pełnego odpustu.

W 1879 r. z okazji 100-lecia bulli papieża Piusa VI miała miejsce uroczysta koronacja ikony Matki Boskiej Jarosławskiej diademami ufundowanymi przez bp. przemyskiego Jana Stupnickiego. Wówczas też przeprowadzono generalny remont cerkwi, zmieniono poszycie dachu i kopuły na blaszane, przemalowano polichromie i odnowiono dwa boczne ołtarze.

Ponieważ liczba pielgrzymów przybywających do sanktuarium jarosławskiego ciągle wzrastała zaczęto zastanawiać się nad rozbudową jarosławskiej cerkwi. Pierwsze wstępne prace przeprowadził proboszcz ks. kanonik Jan Chotyniecki (1884-1906), przygotowano wówczas kosztorys i projekt przebudowy wykonany przez architekta Mieczysława Dobrzańskiego. Jednakże rozbudową cerkwi zajął się jego syn i następca ks. kanonik Cyprian Chotyniecki (1906-1942). Prace budowlane trwały do 1912 r. Przebudowaną świątynię (jej powierzchnię zwiększono dwukrotnie) poświęcił 27 października 1912 r. biskup przemyski Konstanty Czechowicz. Nową polichromię wykonał, jak się przypuszcza znany ukraiński malarz Mychajło Bojczuk. Równocześnie z przebudową cerkwi, ks. Cyprian Chotyniecki wybudował piętrowy budynek przeznaczony na plebanię, w której znalazło się także miejsce na biuro parafialne, archiwum i bibliotekę. W budynku tym mieszkał w latach 1939-1941 biskup pomocniczy Grzegorz (Hryhorij) Łakota. W wyniku okupacji Polski przez Niemcy i ZSRR w 1939 r. na Sanie powstała granica rozdzielająca diecezję przemyską na dwie części. Jej przekraczanie było bardzo utrudnione, toteż bp Josafat Kocyłowski zdecydował się na utworzenie z części diecezji leżącej po niemieckiej stronie Generalnego Wikariatu. Obowiązki kierowania nową jednostką administracyjną zostały powierzone biskupowi pomocniczemu Grzegorzowi Łakocie. Generalny Wikariat dział od stycznia 1940 r. do lipca 1941 r. W owym czasie wydawano w Jarosławiu „Ярославскі Епархіяльні Відомості" (Jarosławskie Wiadomości Diecezjalne), w których drukowane były rozporządzenia i listy pasterskie biskupa G. Łakoty. Po napaści Niemiec na ZSRR w lipcu 1941 r. bp Łakota powrócił do Przemyśla.

Po zakończeniu II Wojny Światowej w 1945 r. większość ukraińskiej ludności Jarosławia udała się na emigrację lub została deportowana do ZSRR. Parafia greckokatolicka przestała istnieć. W 1945 r. cerkiew została przekazana parafii rzymskokatolickiej. W 1966 r. świątynię zamknięto i przekazano władzom miasta. Część wyposażenia została zabrana z cerkwi i umieszczona w muzeach Przemyśla, Łańcuta i Jarosławia, pozostała w świątyni część uległa zniszczeniu. Ikona Matki Boskiej Jarosławskiej znalazła się w muzeum w Jarosławiu.

Nabożeństwa dla grekokatolików wznowiono w 1965 r. odprawiano je regularnie w kaplicy św. Teresy przy kościele Bożego Ciała w Jarosławiu. Jej parafianami byli także mieszkańcy okolicznych miejscowości, którzy po roku 1956 powrócili w swe ojczyste strony. Pierwszym duszpasterzem odnowionej parafii został ks. Bazyli Czerwinczak (1965-1967). Dojeżdżał on do Jarosławia z Przemyśla podobnie jak jego następcy: o. Melecjusz Biliński OSBM (1968-1970), o. Borys Bałyk OSBM (1970-1989), ks. mitrat Teodor Majkowicz (1989-1990). Pierwszym kapłanem, który na stałe zamieszkał w Jarosławiu był ks. dr Bogdan Prach (1990-1997), kolejnymi duszpasterzami byli: ks. Juliusz Krawiecki (1997), ks. Vasile Stoica od 25 maja 2001 r.

W 1982 r. wierni rozpoczęli starania o zwrot cerkwi, dzięki wsparciu ks. Bronisława Fila zakończyły się one 7 kwietnia 1987 r. pełnym przejęciem budynku świątyni wraz z przyległym terenem. Pierwsze nabożeństwo w zdewastowanej świątyni odprawili 7 czerwca 1987 r. ks. mitrat Teodor Majkowicz i ks. Borys Bałyk OSBM. W 1988 r. w świątyni jarosławskiej uroczyście obchodzono 1000-lecie Chrztu Ukrainy, uroczyste nabożeństwo odprawił ówczesny wikariusz generalny ks. mitrat Jan Martyniak. Z tej okazji na ścianie cerkwi umieszczono pamiątkowa tablicę, a przez świątynią ustawiono krzyż misyjny.

W latach 1987-1989 w świątyni przeprowadzono intensywne prace remontowe: wzmocniono mury, odnowiono fasadę, wzmocniono konstrukcję dachu i kopuły, które następnie pokryto miedzianą blachą. W latach 1990-1993 w całej świątyni odnowiono polichromię, ułożono nowe posadzki, a cały teren wokół cerkwi ogrodzono. Odnowioną świątynie poświęcił ks. biskup Jan Martyniak przy współudziale ks. bp. Stefana Moskwy. Podczas tej uroczystości wyświęcono dwóch diakonów zaś cerkiew w Jarosławiu podniesiono do rangi kontr-katedry. Remont świątyni przeprowadzono dzięki finansowemu wsparciu grekokatolików z Polski i z zagranicy. Szczególny wkład wnieśli członkowie Towarzystwa „Jarokza" z Chicago w USA, utworzonego na emigracji przez byłych mieszkańców Jarosławia oraz okolic. Dzięki ich wsparciu finansowemu udało się zakończyć prace remontowe i odkupić budynek dawnej plebani.
Znaczącym świętem dla parafii w Jarosławiu był Światowy Zjazd Jarosławian, który odbył się w Jarosławiu w dniach 16-19 sierpnia 1992 r. Na zakończenie zjazdu ks. biskup Jan Martyniak i ks. bp Michael Hrynchyshyn, Apostolski Egzarcha we Francji, krajach Beneluksu i w Szwajcarii, przed ikoną „Drzwi Miłosierdzia" uroczyście zawierzyli Kościół Greckokatolicki i jego wiernych Matce Boskiej. W 1993 r. zamontowano w cerkwi ikonostas, a 21 września 1993 r. miało miejsce uroczyste poświęcenie w pełni odnowionej świątyni, a aktu tego dokonał ks. bp Jan Martyniak przy współudziale ks. bp. Pawła Wasyłyka z Kołomyi i setek wiernych. Kolejny zjazd odbył się w 1997 r.

Jednak szczególnym świętem dla wszystkich grekokatolików w Polsce była koronacja ikony Matki Boskiej Jarosławskiej. Starania o jej koronacje rozpoczął jeszcze w okresie międzywojennym bp przemyski Josafat Kocyłowski. Jednakże wojna i późniejsza deportacja ludności ukraińskiej oraz całkowite zniszczenie struktur Kościoła Greckokatolickiego w Polsce przerwały ten proces. Wznowił go w 1993 r. biskup Jan Martyniak. Jego starania zakończyły się sukcesem, decyzję o koronacji ikony jarosławskiej podjął Ojciec Święty Jan Paweł II w 1996 r. Uroczystości koronacyjne odbyły się w dniach 16-18 sierpnia 1996 r. Pierwsza Msza Pontyfikalna odprawiona została 16 sierpnia w jarosławskiej cerkwi, natomiast Msza Pontyfikalna wraz z koronacją ikony odbyła się 18 sierpnia na Rynku w Jarosławiu. W imieniu Ojca Świętego Jana Pawła II przewodniczył jej legat papieża Jana Pawła II, Achille Silvestrini przy współudziale ks. metropolity Jana Martyniaka. Na uroczystość tą przybyło kilka tysięcy wiernych z Polski i z zagranicy.

W 2000 r. parafia uroczyście obchodziła Jubileusz Chrześcijaństwa. W 2006 r. z okazji 10-lecia koronacji ikony Matki Boskiej Jarosławskiej „Drzwi Miłosierdzia " z prelekcją wystąpił ks. dr Jan Muzyczka z Rzymu.

 

Więcej na:         http://myloserdijadweri.blogspot.com/