|
Święta Liturgia
W Kościele Bizantyjskim Liturgia odprawiana jest według tekstu,
którego autorstwo jest przypisywane św. Janowi Złotoustemu,
lub tekstu przypisywanego św. Bazylemu Wielkiemu.
W Kościele Bizantyjsko Ukraińskim najczęściej odprawiana jest
Liturgia św. Jana Złotoustego. Liturgia św. Bazylego Wielkiego
odprawiana jest dziesięć razy w roku: we wszystkie niedziele Wielkiego
Postu, w Wielki Czwartek i w Wielką Sobotę, w wigilie Bożego Narodzenia i
Objawienia Pańskiego, oraz w dzień św. Bazylego. Teksty Świętej Liturgii
innych autorów są w praktyce nieużywane.
Służba Boża w naszym Kościele jest odprawiana w języku ukraińskim.
Autorzy Liturgii i Apostołowie Słowian:
św. Bazyli (329 – 379), był kapłanem, od 370 r. metropolitą w
Cezarei Kapadockiej (obecna Turcja), reformatorem, organizatorem i
prawodawcą monastycyzmu wschodniego, autorem Reguł monastycznych.
Jemu jest przypisywane autorstwo niektórych tekstów Św. Liturgii –
anafory św. Bazylego.
św. Jan Złotousty (340 – 407) Urodzony w Antiochii, gdzie został
kapłanem, biskup Konstantynopola, znany był jako znakomity kaznodzieja.
Stąd też i Jego przydomek: Złotousty. Został powołany na patriarchę
Konstantynopola w 398 roku, zmarł na wygnaniu w 407 roku.
święci Cyryl i Metody – Apostołowie Słowian (IX wiek): Bracia,
greccy misjonarze, którym zawdzięczamy utworzenie obrządku słowiańskiego.
Do czasu ich działalności językiem liturgicznym na Wschodzie była greka,
tak jak na Zachodzie, aż do XX wieku – łacina. Apostołowie Słowian,
wychodząc z założenia, że wierni powinni się modlić we własnym języku,
ułożyli specjalny alfabet – głagolicę, co pozwoliło przełożyć na język
słowiański księgi liturgiczne i Pismo Święte. Wprowadzili do liturgii
język słowiański.
Boski wymiar liturgii jest związany z obecnością w Liturgii naszego Pana –
nie tylko w konsekrowanych Darach, lecz także w czytanym Słowie Bożym,
oraz zgodnie z Jego obietnicą "Bo gdzie są dwaj lub trzej zebrani w moje imię,
tam jestem pośród nich" (Mt 18, 20) – w zgromadzeniu wiernych.
Służba Boża jest częścią obejmującej niebo i ziemię Liturgii, niebiańskiego
wysławienia Pana przez wszystkie stworzenia. Świadczy o tym cały tekst
Służby Bożej, a szczególnie hymn cherubinów oraz hymn serafinów
(Święty, Święty Pan Bóg zastępów...). Ten ostatni składa się z pieśni
aniołów wokół Bożego tronu (Iz 6, 3) oraz pieśni śpiewanej przez ludzi na
powitanie Jezusa przy Jego wjeździe do Jerozolimy. Uczestnicy liturgii są
świadkami wielkiej tajemnicy – Bóg schodzi na Ziemię, oddaje się w ofierze
by uświęcić i podnieść człowieka do swego majestatu, dlatego częste
uczestnictwo wiernych w Św. Liturgii jest dla nich błogosławieństwem i
daje korzyści zarówno ich duszom jak i ciałom.
Korzyści płynące z Liturgii. Celem Świętej Liturgii jest głoszenie chwały i
składanie podzięki Panu, lecz jednocześnie jest ona źródłem łaski i
błogosławieństw, które spływają na ludzi z Nieba. Duchowne odnowienie jest
skutkiem wzniosłych myśli i natchnień, które Liturgia przynosi w świętych
hymnach, w tekstach Ewangelii i modlitw, jest skutkiem żywej obecności samego
Pana. Dla wzmocnienia wiary, która pomaga zwalczyć trudności dnia codziennego,
wielkie znaczenie ma wspólne uczestnictwo w Służbie Bożej.
Przez sześć dni tygodnia, dni pracy, trosk, lęków i niepokojów, pokus i
rozczarowań, człowiek wyczerpuje się fizycznie i psychicznie. Liturgia jest
tym łykiem świeżej wody, która odnawia siły w gorączce życia.
Wierni, którzy przystępują do Komunii Świętej odczuwają korzyści płynące z
Liturgii jeszcze mocniej. Komunia święta jest najświętszym pokarmem i
lekarstwem, jest pokarmem dla naszych dusz, wzmacnia nas, uzdrawia, a co
najważniejsze, prowadzi do życia wiecznego.
Aby odczuwać ten błogosławiony wpływ Świętej Liturgii należy brać w niej
świadomy udział, próbować śledzić i rozumieć jej teksty i wreszcie,
co jest najważniejsze, próbować wcielić w swe życie ich przekaz.
Kapłan i Diakon.
Służbę Bożą powinien odprawiać kapłan i diakon.
Podczas Służby Bożej diakon spełnia rolę pomocnika kapłana w odprawianiu
liturgii. Jest pośrednikiem miedzy kapłanem a wiernymi – wysłannikiem kapłana.
Tak jak aniołowie są „służebnymi duchami“ w Bożym dziele zbawienia ludzi,
tak diakon jest „służebnym aniołem“ kapłana w czasie Służby Bożej.
Kapłan przygotowując się do odprawienia Służby Bożej powinien być w
odpowiednim stanie duszy, ponieważ nie tylko przyjmie w czasie liturgii
Komunię Św., ale dzięki sile łaski kapłaństwa Chrystusowego, sprawuje Świętą
Ofiarę, która w swej istocie jest aktem pojednania ludzi z Bogiem.
Święta Liturgia przebiega dwutorowo: diakon prowadzi modlitwy wiernych,
śpiewając ektenie (prośby zanoszone do Boga przez diakona, z refrenem wiernych
Panie zmiłuj się – Hospody pomyluj lub Prosimy Cię, Panie – Podaj, Hospody),
fragment św. Ewangelii oraz odpowiadając kapłanowi i wzywając wiernych do
wykonania niektórych czynności (np. z lękiem i wiarą – przystąpcie
{do Komunii św.}); kapłan odmawia modlitwy cicho, śpiewając tylko niektóre
ich fragmenty.
Symbolika czynności podczas Służby Bożej
Autorzy komentarzy Św. Liturgii omawiają symbolikę gestów, modlitw,
czynności kapłana, odnosząc je do etapów życia Jezusa Chrystusa,
Jego słów i gestów.
Części Służby Bożej
Przed rozpoczęciem Służby Bożej kapłan i diakon modląc się wkładają szaty
liturgiczne. Rozpoczyna się Służba Boża, na którą składają się trzy
zasadnicze części. Są to:
1. Proskomidia. Główną czynnością w czasie Proskomidii jest
przygotowanie Darów Eucharystycznych. W prezbiterium, przy zamkniętych
carskich wrotach przy bocznym ołtarzyku (prothesis, proskomidijnik),
bez udziału wiernych, następuje przygotowanie darów chleba i wina.
Przygotowaniu Świętych Darów towarzyszą modlitwy i okadzanie.
Na dyskosie (patenie) obok Agnca – chleba eucharystycznego, układane są
cząstki chleba na pamiątkę Matki Bożej, świętego Jana Chrzciciela, proroków,
apostołów, męczenników a także żywych i zmarłych, by w modlitwach wspomnieć
ich dusze. Tak ułożone cząstki chleba stanowią znak uczestnictwa w
Najświętszej Ofierze całej ludzkości wraz z Bogurodzicą i innymi świętymi.
Cząstki ułożone na dyskosie wokół Agnca – Chrystusa, wyobrażają cały Kościół –
Kościół na ziemi oraz zjednoczony z nim Kościół w niebie. W centrum Kościoła
jest Chrystus. Symbolem całego kosmosu jest dyskos.
Chleb służący do odprawiania Świętej Liturgii jest zakwaszony; w kościele
rzymskokatolickim używany jest chleb niezakwaszany. Do odprawienia Służby
Bożej używanych jest 5 prosfor (bułeczek) z odciśniętym znakiem krzyża i
liter, będących skrótem od słów Jezus Chrystus Zwycięża (IC XC NIKA).
Z prosfor tych kapłan wycina – z pierwszej – sześcian, jest to chleb
eucharystyczny (Agnec), z drugiej – cząstkę na pamiątkę i cześć Bogurodzicy
Maryi (prosfora Bogurodzicy), z pozostałych trzech – cząstki za innych
świętych oraz za żywych i zmarłych. Wycinaniu i układaniu cząstek towarzyszą
modlitwy i prośby o przyjęcie Ofiary. Zgodnie z tradycją Starego Testamentu,
wino w kielichu (czaszy) jest mieszane z wodą.
2. Liturgia Słowa. Celem Liturgii Słowa jest nauczanie Wiernych.
Chrystus obecny jest w słowie Swoim, On to, bowiem mówi, gdy czyta się Pismo
Święte w Kościele (z Konstytucji II Soboru Watykańskiego). Liturgia Słowa
rozpoczyna się otwarciem carskich wrót. Śpiewane są wspólnie fragmenty psalmów
(antyfony), ektenie i inne modlitwy, czytany jest Apostoł (fragment z Dziejów
Apostolskich lub Listów Apostolskich) oraz fragment Ewangelii. Kapłan wygłasza
kazanie.
3. Liturgia Ofiary. Celem Liturgii Ofiary jest złożenie Bogu bezkrwawej
Ofiary. Jest to właściwa część liturgii, bo dokonuje się ofiarowanie
Chrystusa za nas.
Liturgia Ofiary zaczyna się pieśnią Cherubinów, w której wierni są wzywani
do odłożenia wszelkich ziemskich trosk: odłóżmy teraz wszelką życiową
troskę oraz Wielkim Wejściem. Ofiarowywane Dary, chleb ułożony na dyskosie
i wino zmieszane z woda w czaszy – przenoszone są przez Kapłana z
bocznego ołtarzyka na ołtarz główny.
W czasie Liturgii Ofiary powtarzane są Chrystusowe słowa ustanowienia
Eucharystii, wspominane są cierpienia Chrystusa, śmierć, zmartwychwstanie
oraz nakaz powtarzania słów i czynności, które wykonał w czasie ostatniej
wieczerzy. Kapłan zanosi prośbę do Boga o zesłanie Ducha Świętego by
przemienił ofiarowane dary w Krew i Ciało Chrystusa, zjednoczył i
uświęcił zgromadzonych.
W czasie Służby Bożej dużą część modlitw kapłan odmawia po cichu.
Są to niezmiernie piękne i pełne mądrości teksty.
| |